Afgelopen zomer las ik ergens op internet dat Eindhoven de meest innovatieve stad van de wereld is. Dit zou de conclusie zijn uit een onderzoek van Forbes. Forbes zelf zegt: “Eindhoven is hands-down the most inventive city in the world based on one of the most commonly used metrics for mapping the geography of innovation, which is called “patent intensity.” Ah, wacht. Eindhoven is de meest inventieve stad. Forbes rept niet over innovatiefste stad.
Er bestaan meerdere definities van innovatie, meestal gaat men uit van ‘vernieuwing’ (of uitvinding) + ‘commerciële exploitatie’ of ‘marktacceptatie’. Patentintensiteit is een indicator van uitsluitend het eerste deel van bovenstaande opsomming (een patent zegt niks over commerciële exploitatie), en meet dus inventiviteit in plaats van innovatie. Ten onrechte is ‘inventive’ dus vertaald als ‘innovatief’, onder andere door Webwereld en zelfs door octrooibureau Arnold + Siedsma. Pijnlijk. Joseph Schumpeter zou zich omdraaien in zijn graf.
Maar ja, het aantal patenten is wél makkelijk te meten en innovatie niet. Los van bovenstaande discussie over inventiviteit vs. innovatie vraag ik me überhaupt af het innovatieve vermogen van een regio wel gemeten en vergeleken kan worden. Als beleidsmaker zou je er mijns inzien beter naar willen streven om een goed ecosysteem rondom innovatief ondernemerschap te creëren of ondersteunen waarin de regio als geheel profijt van heeft.
Er zijn wel wat pogingen gewaagd om het innovatieve vermogen van een regio te meten en te vergelijken, om op basis hiervan de meest innovatieve regio te selecteren. Dit was meestal op macroniveau (dus landen of regio’s met elkaar vergeleken). Hiervoor zijn verschillende sets van indicatoren gebruikt, zoals 25 indicatoren in Innovation Union Scoreboard van de EU (zie afbeelding onder), 4 in Indicator of Innovation Output van de EU en 7 in Bloomberg Innovation Quotient. Meestal worden R&D uitgaven, patentactiviteit, opleiding van de beroepsbevolking en het aandeel van hightech of kennisintensieve bedrijven genoemd als indicatoren.
Mijn conclusie op basis van deze voorbeelden is dat er belangrijke indicatoren ontbreken (met name op het vlak van commerciële exploitatie/ marktacceptatie) en dat het gevaar op de loer ligt dat er zoveel indicatoren worden gebruikt dat het de vraag is wat je nou eigenlijk meet. Het hele doel van dat meten is – neem ik aan – toch dat je er iets mee kunt, bijvoorbeeld actie ondernemen om het te verbeteren. De Innovation Union Scoreboard doet me denken aan vanity metrics; je meet wel wat maar je hebt geen idee waarom. Het helpt je in ieder geval niet om besluiten te nemen.
Ik heb zelf ook een poging gewaagd om innovatie te meten in een regio. Doelstelling: simpel en actionable. Mijn oplossing: venture capital investeringen (zowel aantal als totaal bedrag lijken mij relevant). In mijn optiek zijn venture capital investeringen namelijk sterk en integraal verbonden met vernieuwing en (verwachte) commerciële exploitatie/ marktacceptatie (de definitie van innovatie). Immers, dit zijn twee belangrijke investeringscriteria van VCs. Een venture capital investering zegt iets over het geloof van een investeerder in een ondernemer die een nieuw concept vermarkt. Een VC investering is een gevolg van innovatie, in tegenstelling tot die andere indicatoren die zich juist richten op de input-kant (R&D budget, opleiding, etc.). Met andere woorden, de investeerder schat in wat innovatief is door daar geld naar te alloceren. Let the money talk.
Simpel? Ja. Het is een indicator die je met deskresearch kunt achterhalen. Actionable? Ik denk het ook. Afhankelijk van de lokale omstandigheden kunnen er verschillende mogelijkheden zijn om het aantal venture capital investeringen te vergroten*.
En wat zou het toch mooi zijn als ik dan meteen vertel in welke regio de meeste of hoogste venture capital investeringen zijn gedaan hè? Helaas, in Nederland zijn geen lijstjes zoals PWC MoneyTree dat voor US doet, waar per regio wordt bijgehouden hoe vaak en hoe veel er geïnvesteerd is.
Het enige wat wel beschikbaar en vergelijkbaar is, zijn gegevens over de toekenning van STW Valorisation Grants. Dit zijn (nu nog) subsidies die worden verstrekt aan startende ondernemers voor het ontwikkelen en vermarkten van innovatieve high-tech bedrijvigheid dat uit wetenschappelijk onderzoek is voortgekomen. De Valorisation Grant (VG) bestaat uit twee fases: de haalbaarheidsstudie (fase 1, €25.000 ) en de valorisatiefase (fase 2, €200.000). Een commissie bestaande uit onderzoekers, ondernemers en investeerders beoordeelt alle aanvragen. Behalve dat er geen aandelentransactie plaats vindt van de ondernemer naar de investeerder, zoals gebruikelijk bij een venture capital investering, heeft de VG dus wel wat weg van een venture capital investering (maar dan in een vroege fase).
Ik heb uitgezocht bij welke universiteit, dus grofweg in welke stad, de meeste VGs zijn toegekend sinds inceptie (2004) tot en met 2013 op basis van de data die door STW aan mij is verstrekt. De resultaten worden hieronder in de figuur gepresenteerd (klik voor vergroting).
Uit deze figuur blijkt dat de TU Delft (TUD) de meeste VGs heeft binnengesleept, gevolgd door TU Eindhoven (TUE) en Universiteit Twente (UT). TUD heeft 75 fase 1 en 22 fase 2 VGs toegekend gekregen, TUE 59 respectievelijk 28, en UT 38 respectievelijk 18. (En ja, ik weet ook wel dat er meer typen innovatie zijn dan alleen technologische innovatie dat nu sterk bevoordeeld wordt. De 3TU’s zijn logischerwijs sterker vertegenwoordigd bij de STW VG.) Op basis van het aantal VGs (als indicator voor innovatie) is Delft dus de meest innovatieve stad van Nederland!
Is Eindhoven dan de Forbes-‘titel’ kwijt die ze eigenlijk nooit echt heeft gehad? Niet helemaal. TUE heeft namelijk het meeste geld opgehaald bij de STW VGs: €7.075.000 tegenover €6.275.000 (TUD) en €4.550.000 (UT). Op basis van het totale bedrag van de opgehaalde VGs (als indicator voor innovatie) is Eindhoven dus de meest innovatieve stad van Nederland.
Concluderend: áls innovatie in een regio echt gemeten en vergeleken moet worden, stel ik voor om venture capital investeringen (aantal en totaal bedrag) als indicatoren te gebruiken, omdat zij integraal meten of er sprake is van vernieuwing en (verwachting op) marktacceptatie. Als beginpunt hiervoor heb ik de STW Valorization Grants gebruikt, omdat ik momenteel geen overzicht heb van venture capital investeringen per stad of regio. Mijn bevindingen zijn dan ook kort door de bocht en mijn conclusies zijn onzorgvuldig en ongenuanceerd: Delft is de meest innovatieve stad van Nederland, gemeten in aantal VGs, en Eindhoven de meest innovatieve stad als je naar het opgehaalde bedrag kijkt.
Dat is mijn oordeel, en daar zult u het mee moeten doen.
* Ik heb onlangs namens B&M Business Development in opdracht van Kennispark Twente onderzoek gedaan naar de knelpunten en kansen in het financiële ecosysteem in Twente. Uit dit onderzoek komt een aantal aanbevelingen uit naar voren, o.a. om VCs beter in te bedden in het regionale ecosysteem. Ik hoor het graag als er interesse is in de bevindingen.
Startup Analyst - Thomas Mensink's blog about the (Dutch) startup & venture capital scene 